ماتریس بوستون یا BCG چیست ؟

سلام به وبلاگ ادنل خوش اومدید.

این مقاله ادنل رو اختصاص دادیم به ماتریس بوستون یا ماتریس BCG . یه سوال ازتون دارم ، تا به حال اسم این ماتریس رو شنیدید یا اولین باره که دارید میشنوید ؟

به هرحال شما در جستجوی دریافت آگاهی ، یا آگاهی بیشتر به این صفحه هدایت شدید . پس تا پایان این مقاله کنار ما باشید ما سعی کردیم همه آنچه که شما در مورد ماتریس بوستون میخواید بدونید رو در اختیارتون بزاریم. 

اگه در زمینه بازاریابی و تبلیغات مطالعه داشته باشید احتمالا اسم گروه مشاوره بوستون به گوشتون خورده ! این ماتریس توسط گروه مشاوره بوستون برای اولین بار مطرح شد به همین دلیل هم نام اون رو ماتریس بوستون گذاشتن . البته بیشتر با نام ماتریس BCG شناخته میشه . 

به نظرتون ارتباط بین گاو شیری ، ستاره ، سگ و علامت سوال چیه ؟

راستش من خودم خیلی فک کردم اما ارتباط معناداری بینشون پیدا نکردم . اما خب ماتریس بوستون بدون این چهار عنصر تقریبا بی معنیه . 

ماتریس BCG یه ابزار تجزیه و تحلیل محصول به حساب میاد . با استفاده از این ماتریس میشه فرصت های رشد یه کسب و کار و شناسایی کرد. بی شک منابع مالی همه شرکت ها محدوده و نمی توان ادعا کردن که شرکتی دارای منابع نا محدود مالی هست . در این شرایط ماتریس BCG به کمک صاحبان کسب و کارها میاد و در تجزیه و تحلیل میزان بازدهی محصول کمک میکنه . به این ترتیب صاحب کسب و کار متوجه میشه که بیشترین سرمایه گذاری رو روی کدوم محصولات انجام بده یا تولید چه محصولاتی رو متوقف کنه . در ادامه بیشتر توضیح میدیم و بیشتر متوجه میشید که ماتریس بوستون چطور این کارو انجام میده. 

یه گاو شیری ، یه ستاره ، یه علامت سوال ، یه سگ ، اجزای ماتریس بوستون رو تشکیل میدن. هر کدوم از این اجزا یه مفهومی در ماتریس بوستون دارن و ویژگی های یه نوع از محصول رو نشون میدن . البته باید دقت کنید که ماتریس بوستون فقط برای محصولات به کار نمیره ، بلکه کمپانی های بزرگ ، زیر مجموعه ها و شعبه های خودشون رو هم بر اساس ماتریس بوستون ارزیابی می کنن. 

مثلا مک دونالد دارای شعبه های متعددی در سراسر دنیا هستش . گاهی وقت ها ممکنه در برخی از موقعیت های مکانی به دلایلی مانند سطح درآمد مردم ، وجود رقبا و غیره اون شعبه درآمد مناسبی نداشته باشه و تعطیل کردنش بهتر از نگه داشتنش باشه. 

این چهارتا روی یک نمودار کنار هم قرار میگیرن . این نمودار رو برای شما آوردیم . در این نمودار با دو مفهوم " سهم نسبی بازار " و " رشد نسبی بازار " سروکار داریم . 

محور افقی این نمودار ، سهم نسبی بازار هستش . سهم نسبی بازار شاخصه ای هست که از نسبت سهم محصول شما از بازار بر سهم محصول بزرگ ترین رقیب شما در بازار به وجود میاد . 

توجه کنید که ممکنه که رقیب شما از شما قدرتمند تر باشه اما این امکان هم وجود داره که شما در بازار کسب و کارتون حرف اول رو بزنید. هیچ تفاوتی نداره در هر دو صورت ، این شاخصه به دست میاد. 

سرعت رشد بازار شاخصه ایست که روی محور عمودی قرار می گیره. سرعت رشد بازار رو از نسبت دو مولفه به دست میارن . میزان فروش سال جاری یک محصول رو تقسیم بر میزان فروش سال گذشته یک محصول میکنن. در این صورت نرخ رشد بازار به دست میاد. 

حالا که با مولفه های سنجش این ماتریس آشنا شدید بریم سراغ اون 4 تا کلمه عجیب و غریب .

همون طور که در نمودار می بینید ستاره ها در ربع اول قرار دارند . درست در جایی که هم سهم بازار بالایی دارند و هم اینکه سرعت رشد بازار بالایی دارند. احتمالا این ربع رو به این دلیل ستاره نام گذاری کردن که مورد علاقه بسیاری از مدیران و صاحبان کسب و کارهاست. 

امیدواریم شما هم کلی محصول ستاره در بین محصولاتتون داشته باشید. 

دومین ربع نمودار ، جایگاه گاو های شیرده است. این جایگاه نشان دهنده محصولاتی هست که سهم بالایی از بازار دارند اما نرخ رشد بازار پایینی دارند. احتمالا به این دلیل به این ربع گاو شیرده اطلاق شده که نیاز به سرمایه گذاری ندارند اما به دلیل اینکه سهم بازار بالایی دارن می تونن هزینه دیگر بخش های کسب و کار مارو پوشش بدن. 

سگ ها در ربع سوم قرار میگیرن . احتمالا شما هم باید حدس زده باشید که این ربع از نمودار مورد پسند صاحبان کسب و کارها نیست . چون سگ ها نماد محصولاتی هستن که هم سهم بازار پایین تری نسبت به رقبا دارند و هم نرخ رشد بازار اون ها پایینه و یا حتی منفیه . محصولاتی در این رده قرار میگیرن که معمولا سود کم دارند و یا حتی زیان آور هستند . در این صورت اگه بتونیم هزینه کنیم و سهم بازار این محصولات رو افزایش بدیم می تونیم به تولید این کالاها ادامه بدیم در غیر این صورت بهتره که از فروش و یا تولی این محصولات صرف نظر کنیم . 

ربع چهارم نمودار هم اختصاص داره به علامت سوال ها ، علامت سوال ها در واقع محصولاتی هستن که با یه برنامه ریزی هوشمندانه میشه سود بالایی رو ازشون به دست آورد در واقع علامت سوال ها پله های پرش کسب وکار ما به حساب میان. محصولاتی دراین ربع قرار میگیرن که سهم بازار کمی دارند و نرخ رشد بالایی رو در بازار دارن. 

چرخه عمر محصول رو می تونیم روی ماتریس بوستون انطباق بدیم . طبق این نمودار اغلب محصولات در ابتدا علامت سوال هستند. چرا ؟ چون معمولا ماها زمانی به فکر ایجاد یه کسب و کار میفتیم که میبینیم بازارش داغه و کلی مخاطب داره ... مثلا حدود 15 یا 20 سال پیش ، ورود مبل به خونه اکثر ایرانی ها شروع شد . در واقع داشت مثل تلوزیون به یه جزء اصلی خونه ها تبدیل میشد . در صورتی که قبل از اون خیلی از خونه ها ، فرش شده و دارای پشتی بودن . این تقاضا در بازار زیاد بود اما کارگاه ها تولید کننده مبل کم بود . در این صورت بسیاری از افراد وقتی این استقبال و نرخ بالای رشد بازار رو دیدن به سمت تولید مبل رفتن . حالا نرخ رشد بازار کاهش پیدا کرده و  متاسفانه بسیاری از همین کارگاه های کوچیک زمین خوردن. 

اگه یه محصولی به درستی وارد بازار بشه و مسیر رشد خودش رو به درستی طی بکنه حرکتی مثل نمودار خواهد داشت . یعنی در ابتدا در بازاری قرار داره که تقاضای بالایی در اون وجود داره و نرخ رشد بازار بالایی داره . اما به دلیل نوپا بود سهم بازار اندکی داره در گام بعدی سهم خودش رو از بازار افزایش میده و برخی از رقبا رو میگیره و جایگاه خوبی کسب میکنه . زمانی که رشد بازار کم میشه و همچنان سهم بازار بالاتری رو تجربه میکنه کم کم ممکنه کسب و کارهای دیگه ای با توان بالاتر وارد بازار بشن و همچنین نرخ رشد بازار هم به دلیل اشباع بازار کاهش پیدا میکنه . 

اما ممکنه یه کالا یا محصول یا خدمت ، این روند رو طی نکنه و ازعلامت سوال به سگ تبدیل بشه (:

• ماتریس BCG بسیار ساده و قابل درک هست . به راحتی میشه محصولات رو بر اساس اون تجزیه و تحلیل کرد. 

• همون طور که می دونید ماتریس بوستون به تنهایی برای تحلیل و ارزیابی محصولات کافی نیست .

• زمانی که می گوییم رشد کم بازار یا رشد بالای بازار منظورمان دقیقا مشخص نیس . به طور مثال ما باید عدد 10 درصد رو بالا بدونیم یا پایین ؟

• ماتریس BCG به ما یاد میده که همه تخم مرغ هامون رو داخل یه سبد نذاریم 

• در آنالیز و تحلیل بر اساس ماتریس بوستون ، عوامل خارجی در نظر گرفته نمیشه برای اینکه تحلیل جامعی داشته باشیم باید از آنالیز PEST به عنوان مکمل استفاده کنیم . 

• ماتریس بوستون به شما کمک میکنه تا در یک زمان کوتاه ، بهترین فرصت های سرمایه گذاری رو شناسایی کنید.